Tình hình chung

Tại Việt Nam, nước này nhận hàng ngàn tấn thịt bẩn ra thị trường mỗi ngày[2] và đã trở thành vấn đề thịt bẩn là một vấn đề hết sức nhức nhối và được xã hội Việt Nam quan tâm, nó là một trong những tâm điểm của vệ sinh an toàn thực phẩm tại Việt Nam và vấn đề ngộ độc thực phẩm tại quốc gia này. Đặc biệt là sự ô nhiễm vi sinh vật đối với thịt heo, thịt gà tại cơ sở giết mổ, cơ sở kinh doanh thịt, việc kinh doanh thịt trâu, thịt bò bốc mùi, nhuộm màu thịt heo thành thịt cá sấu, đà điều, nai, lạc đà...thịt và sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc không chỉ được đưa vào các quán nhậu, quán ăn, nhà hàng tiêu thụ mà còn trở thành nguyên liệu để chế biến các loại gia vị, tương, nước xốt...[30] điều đặc biệt nguy hiểm là do giá cả thịt bẩn rẻ nên được tuồn ra thị trường và đi vào từng bữa ăn của người dân.[31] Loại thịt có giá thấp nhất này thường là thịt lợn ốm, chết, thậm chí đã chôn rồi lại đào lên và để đông lạnh nhiều ngày, khi mang ra bán, thịt chảy nước, màu trắng bệch, có mùi sau đó được tẩy bằng hóa chất và thường được bán rất chóng vánh, được bày bán và khách hàng thường xuyên chính là chủ các quán cơm bình dân[4] Loại thịt này sau khi được tẩm hóa chất đưa vào quán ăn thì thực khách rất khó phân biệt, phần nhiều các loại thịt nguội đều từ nguồn thịt bẩn mà ra.[32]

Có tình trạng người dân vùng dịch bán gia súc mắc bệnh, tìm mọi cách đưa đi tiêu thụ, nhất là heo giết mổ sẵn từ các vùng dịch đưa về các điểm buôn bán nhỏ lẻ, khu công nghiệp... để phân phối cho công nhân nấu ăn, các cơ sở nấu ăn công nghiệp, bếp ăn tập thể[33][34][35] thậm chí ở những nhà hàng tiệc cưới[36] các quán ăn, quán vỉa hè....[32] là những vấn đề nóng liên quan đến an toàn vệ sinh thực phẩm tết cứ vào cuối năm.[37] Sau khi vào nội thành hoặc những điểm tiêu thụ trót lọt, thịt bẩn được tập kết tại các địa điểm nhất định, rồi vận chuyển tới nhà đầu nậu cất giấu và phân phối tới các quán ăn, quán nhậu trở thành các món đặc sản nhiều người ưa thích.[38] Ngoài ra thì còn có những công nghệ giúp biến thịt bẩn thành thịt sách, các loại hóa chất tẩy rửa bán tràn lan trên thị trường qua mắt người tiêu dùng và các co quan kiểm tra.[39][40][41]

Một kết quả lấy mẫu thịt, thức ăn chăn nuôi trên diện rộng được phân tích tại 9 phòng thí nghiệm năm 2012 cho thấy, có 13/268 mẫu thức ăn chăn nuôi, chiếm 4,8%, 2/18 mẫu thuốc thú y, chiếm 11,1%, 8/179 mẫu thịt và gan heo, chiếm 4,4% và 7/108 mẫu nước tiểu heo, tương đương 6,4% dương tính với chất cấm.[42] Một kết quả giám sát thịt vào năm 2013 cho thấy thực trạng thịt trên thị trường Việt Nam hiện nay:[2]

• 10% mẫu thịt heo nhiễm Salmonella
• 38,7% số mẫu thịt gà nhiễm E.coli vượt quá giới hạn cho phép
• 26% mẫu thịt vi phạm chỉ tiêu vi sinh vật
• 4,9% nhiễm chất cấm trong chăn nuôi như Salbutamol và Chloramphenicol
• có 1,5% mẫu thủy hải sản nuôi chứa tồn dư hóa chất kháng sinh vượt giới hạn cho phép
• 5,3 mẫu thủy sản sau thu hoạch chứa hóa chất bảo quản, ô nhiễm vi sinh vật gây bệnh.
• 0,5% mẫu thủy sản nhiễm kim loại nặng và histamine
• 5% chứa hóa chất và kháng sinh cấm
• Khoảng 6,7% nhiễm vi sinh vật
• 63% cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm đang bị xếp hạng C về vi phạm nghiêm trọng về vệ sinh an toàn thực phẩm.

Cơ quan thú y Việt Nam mới chỉ kiểm soát giết mổ được trên 8,05% trong tổng số trên 11.500 cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tại 12 tỉnh, thành trọng điểm phía Bắc, khoảng 92% số cơ sở giết mổ còn lại vẫn đang nằm ngoài vòng kiểm soát, hằng ngày tuồn ra thị trường hàng ngàn tấn thịt chưa qua kiểm dịch, phần lớn là mất an toàn vệ sinh thực phẩm.[43] Nhiều vụ bắt giữ các lô thịt heo mắc bệnh heo tai xanh trong lò giết mổ lậu, vận chuyển thịt thối và gà lậu… tại Hà Nội và Sài Gòn liên tục phát hiện thực phẩm bẩn, thối, hết hạn sử dụng[44] tuy vậy các cơ quan chức năng, rất vất vả và quá tải trong việc theo dõi và bắt bớ thịt bẩn.[45]

Thành phố Hồ Chí Minh

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, mỗi ngày người dân ở đây tiêu thụ hơn 400 tấn thịt gia súc, gia cầm nhưng chỉ có 90% lượng thịt được kiểm soát, còn lại 10%, tương đương với 40 tấn thịt mỗi ngày là thịt không rõ nguồn gốc.[46] Một thống kê khác cho thấy mỗi ngày, thành phố tiêu thụ khoảng 1.100 tấn sản phẩm thịt động vật các loại, trong đó lượng sản phẩm thịt động vật từ các tỉnh khác chuyển vào thành phố tiêu thụ chiếm khoảng 70%-80%, một số đối tượng hám lợi đã tuồn thịt bẩn vào thời điểm cuối năm, khi nhu cầu tiêu thụ thịt gia tăng.[47] Theo báo cáo của Chi cục thú y trong năm 2003, qua kiểm tra, có 51/125 mẫu thịt tươi không đạt vi sinh và hoá lý, 32/551 mẫu thử hàn the dương tính.[48]

Cũng tại Thành phố, một tình trạng thường xuyên diễn ra là cứ vào dịp cuối năm thì thịt bẩn lại được tuồn vào thành phố do nhu cầu tiêu thụ thịt gia súc tăng cao vào thời điểm cuối năm nên nhiều đối tượng đã liên tục đưa nguồn thịt bẩn từ nơi khác về thành phố tiêu thụ. hoạt động vận chuyển thịt bẩn từ các địa phương vào thành phố lớn càng trở nên phổ biến, khiến cơ quan chức năng gặp rất nhiều khó khăn trong công tác phát hiện và bắt giữ. Tại trạm kiểm dịch động vật Thủ Đức, mỗi ngày có hàng chục tấn thịt từ các địa phương ở miền Bắc, miền Trung và các tỉnh miền Đông như Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu đổ về, thịt bẩn được vận chuyển theo nhiều đường ngang ngõ tắt, đầu nậu thường tập kết thịt bẩn tại cầu Đồng Nai rồi thuê xe ôm vận chuyển vào khu vực này, sau đó đưa đi tiêu thụ.[49][50]

Năm 2012, toàn Thành phố đã tiêu hủy 57.826 kg thịt bẩn, trong đó gia cầm 24.912 con, gia súc 243 con, 57.826 kg thịt bẩn các loại, 329.918 quả trứng. Hầu hết những chuyến xe chở thịt bẩn từ phía Bắc, miền Trung, Đồng Nai, Bình Dương vào thành phố đều là xe khách. Cụ thể: năm 2012, quận Thủ Đức phát hiện 64 chiếc xe khách chở thịt bẩn, năm 2011 bắt giữ 69 chiếc, năm 2010 là 29 chiếc. Trong năm 2012 trạm còn phát hiện xe buýt, taxi, ô tô con chở thịt bẩn tuồn vào Thành phố này.[51] Riêng tại Trạm kiểm dịch động vật Thủ Đức, từ đầu năm đến giữa tháng 11 năm 2012, trạm đã phát hiện 452 vụ tuồn thịt bẩn vào Thành phố.[47]

Một số vụ việc (xếp theo thứ tự kg thịt bẩn):

• Vụ năm 2007, cơ quan chức năng phát hiện 97 tấn chân bò, chân trâu đang phân hủy chứa trong một kho lạnh do Nguyễn Hiệp Hương, ông này sau đó lên Bình Dương quản lý lô hàng hơn 8 tấn thịt thối bị cơ quan chức năng tỉnh Bình Dương phát hiện.[53]
• 40 vụ vi phạm, tang vật thu giữ 15,3 tấn thịt, nội tạng gia súc, gia cầm, 9.251 con gia súc, gia cầm bẩn trong đó 6 vụ vận chuyển hơn nửa tấn thịt, nội tạng heo bẩn, tất cả đều từ Đồng Nai đưa về Thành phố Hồ Chí Minh.
• Vụ Thủ Đức phát hiện 12 tấn chân trâu, bò thối tại bãi xe số 48 Gò Dưa, Tam Bình phát hiện một container loại 40 feet đông lạnh chứa chân trâu, bò.[38]
• Vụ tạm giữ gần 3 tấn thịt bẩn vào Thành phố Hồ Chí Minh từ 26 vụ vận chuyển thịt gia súc gia cầm bẩn từ các tỉnh về Thành phố gồm 3 tấn thịt, phụ phẩm heo, thịt, phụ phẩm bò, thịt gia cầm 150 kg da, mỡ heo hôi thối, 100 kg tai heo bốc mùi hôi và 30.950 trứng gia cầm, 1 tấn da trâu bò, mhiều lô thịt bẩn đã bốc mùi hôi thối, phân hủy.[54]
• Vụ 3 tấn thịt gà làm sẵn bốc mùi hôi thối cho trường tiểu học từ Đồng Tháp chuyển đến. Số thịt này được cất trong những bọc nylon đựng hàng nghìn con gà làm sẵn thịt tím tái. Toàn bộ số gà này nặng 2.900 kg và nhiều kg lòng gà cũng đang bị phân hủy.[55]
• 06 vụ vận chuyển hơn 1,8 tấn thịt bẩn từ Đông Nai về Thành phố Hồ Chí Minh trong đó có hơn 1,5 tấn thịt heo, hơn 200 kg phụ phẩm heo, 82 kg chân trâu bò… trong đó có 01 vụ gần 1,4 tấn thịt heo bẩn vận chuyển bằng xe lạnh nhưng đã bốc mùi hôi[56]
• Vụ 1,2 tấn thịt heo bẩn lọt qua khỏi 07 trạm kiểm soát để tuồn vào Sài Gòn[2]
• Vụ xe khách chở 1 tấn thịt bẩn vào Thành phố Hồ Chí Minh trong đó gần 1 tấn thịt gà, thịt bò bốc mùi hôi thối, rỉ nước. Tất cả số thịt gia súc được đựng trong 15 bao tải và một thùng.[57]
• Vụ Thủ Đức kiểm tra bắt giữ hơn 1.000 kg heo sữa, vú heo không có giấy chứng nhận kiểm dịch và đã bốc mùi hôi thối tại một cơ sở kinh doanh.[38]
• Xe buýt chở thịt bẩn với hơn 900 kg thịt bẩn bị thu giữ, gồm 308 kg thịt, phụ phẩm heo, 36 kg chả lụa, 585 kg phụ phẩm bò. Ngoài ra còn xe tải vận chuyển 585 kg phụ phẩm bò bẩn[58]
• 02 vụ vận chuyển thịt bẩn xe khách vận chuyển hơn 800 kg thịt bẩn vào Thành phố Hồ Chí Minh, trong khoang hành lý tổng cộng 831 kg thịt, lòng gà, thịt bò không rõ nguồn gốc, không giấy chứng nhận kiểm dịch, biến chất, bốc mùi hôi.[59]
• Vụ biến thịt heo bẩn thành đủ các loại thịt đặc sản để đưa vào nhà hàng, quán nhậu… thịt heo thành nai, lạc đà, nhím với 700 kg thịt heo không có giấy chứng nhận kiểm dịch tại Thành phố Hồ Chí Minh[60]
• Vụ phát hiện 600 kg thịt bẩn gồm 596 kg thịt dê, thịt, lòng heo, trọng lượng 361 kg, 26 kg lòng heo vận chuyển trong khoang hành lý 5 thùng xốp thịt heo sữa, heo quay ở Thủ Đức.[61]
• 5 vụ vận chuyển thịt gia súc, gia cầm hướng từ Đồng Nai về thành phố gồm 564 kg thịt heo, gà không rõ nguồn gốc, trong đó 63 kg thịt bẩn và 50 kg thịt heo bẩn được chuyển bằng xe máy.[62]
• Vụ thu giữ 457 kg xương bò, 41,5 kg thịt bò tại một cơ sản xuất tại Thủ Đức, thu giữ 237 kg đuôi bò, 14 kg gà, 7 kg lòng bò, 15 kg gân bò, 7 kg pín bò…, trong đó số đuôi bò đã chuyển màu và có dấu hiệu bốc mùi.[38]
• Vụ xe ô tô chở 504 kg thịt bẩn từ Đồng Nai vào Thành phố Hồ Chí Minh tiêu thụ[63]
• Vụ xe tải chở 1.400 con gà sống không qua kiểm dịch và hơn 5 tạ thịt gà đã bốc mùi thối.[47]
• Vụ vận chuyển 5 thùng xốp thịt heo sữa và heo quay với trọng lượng gần 500 kg không có giấy chứng nhận kiểm dịch, không rõ nguồn gốc, thịt đã ôi thiu vào Thành phố Hồ Chí Minh[64]
• Vụ 4 trường hợp vận chuyển thịt bẩn tổng cộng 446 kg thịt, mỡ bẩn bằng các loại xe máy (các chuyến gồm: 100 kg thịt và phụ phẩm heo, 170 kg thịt heo, 120 kg mỡ heo 55 kg thịt heo) về Thành phố Hồ Chí Minh[65]
• Vụ xe khách vận chuyển 11 thùng xốp đựng 415 kg thịt heo sữa không rõ nguồn gốc không giấy chứng nhận kiểm dịch và 400 kg sản phẩm từ trâu bò đã bốc mùi hôi thối vào Thành phố Hồ Chí Minh.[37]
• Vụ vận chuyển 348,5 kg thịt, phụ phẩm heo không rõ nguồn gốc, không có giấy chứng nhận kiểm dịch hướng từ Đồng Nai về Thành phố Hồ Chí Minh bằng xe khách trước đó là vận chuyển 243 kg thịt, phụ phẩm heo trôi nổi[66]
• Vụ vận chuyển thịt bẩn bằng taxi 316 kg thịt heo, gà vịt và phụ phẩm heo trong đó khoang hành khách 133 kg thịt heo, gà vịt và phụ phẩm heo ở Thành phố Hồ Chí Minh[67]
• Vụ xe tải chở 18 con trăn và 300 kg thịt bẩn vào Thủ Đức.[47]
• Vụ thu giữ 2,6 tạ thịt bẩn đang mang ra chợ bán ở Thủ Đức về miền Tây tiêu thụ, với chiếc xe có 4 bao tải phụ phẩm trâu, bò với tổng trọng lượng 260 kg, không giấy chứng nhận kiểm dịch, không rõ nguồn gốc, đã biến chất, rỉ nước. Ngoài ra, trên xe còn chở một con dê làm sẵn bị lở loét, ngả màu xanh, bốc mùi hôi thối.[68]
• Vụ sản xuất chà bông bằng thịt bẩn tại Bình Chánh với gồm 62 kg mỡ heo và 276 kg chà bông gà thành phẩm[69]
• Vụ giết mổ lậu, vận chuyển thịt bẩn tại Thủ Đức với vận chuyển gần 2 tạ thịt heo nái chết còn nguyên lông không giấy chứng nhận kiểm dịch, 300 tấm da trâu bò không giấy kiểm dịch[70]
• Vụ Bình Triệu bắt giữ một xe tải chở 100.000 quả trứng cút chưa qua kiểm dịch và một xe gắn máy chở 93 kg thịt dê thối rữa đi tiêu thụ.[71]
• Vụ Bình Chánh phát hiện 3 vụ giết mổ, vận chuyển, kinh doanh gia cầm bẩn gồm 190 con gia cầm, trong đó 35 con giết mổ lậu. Trong số đó, một số gia cầm bị xuất huyết, một số đã bốc mùi hôi thối.[72]
• Vụ phát hiện hơn 3 tấn thịt heo, bò không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm tại quận 8 với hàng trăm bao xương bò, tai heo, bò viên chất đống trong kho bốc mùi hôi thối, không có giấy tờ đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.[73]
• Vụ phát hiện hàng tấn thịt bẩn, lòng heo, tai heo bốc mùi hôi thối đang trên đường đưa về tiêu thụ các xe chở thịt heo, phụ phẩm heo và gà, vịt làm sẵn không giấy chứng nhận kiểm dịch, không rõ nguồn gốc xuất xứ (gồm 642 kg thịt heo, phụ phẩm heo) đã bốc mùi hôi thối, lực lượng chức năng đã bắt giữ khoảng 1 tấn thịt bẩn.[74]
• Vụ xe khách chở 7,5 tạ thịt bẩn tại Thủ Đức, xe chở 9 thùng xốp đựng 246 con heo sữa, 87 kg mỡ heo và lòng heo đã bốc mùi hôi thối với tổng trọng lượng là 749 kg.[75]
• Vụ ô tô 7 chỗ chở 300 kg thịt heo bẩn, cùng 68 kg phụ phẩm(đầu, lòng, chân, đuôi) tại Thủ Đức.[76]

Hà Nội

Tại Hà Nội, một số liệu thống kê cho thấy, 80% người tiêu dùng Hà Nội phải dùng thịt bẩn, xuất phát từ thực tế, thực phẩm chất lượng cao mới đáp ứng được 20% nhu cầu của người dân[77] cho nên phần lớn thịt lợn được cung cấp ra các chợ là từ các lò mổ thủ công, không đảm bảo vệ sinh do có đến 444 điểm cơ sở giết mổ nhỏ lẻ không đạt tiêu chuẩn, 3.700 hộ giết mổ gia súc, gia cầm khác cung cấp trên 47% lượng thịt trâu bò, 37% lượng thịt heo và 57% lượng thịt gia cầm cho toàn Hà Nội nhưng lực lượng thú y gần như không kiểm soát được. Có 13 cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm bán thủ công cũng chưa đảm bảo các điều kiện vệ sinh thú y, chưa thực hiện đúng quy trình giết mổ[78] điều này dẫn đến nghịch lý là người Hà Nội ăn thịt bẩn nhiều hơn dân vùng khác[79]

Một số vụ việc tiêu biểu (xếp theo kg thịt bẩn):

• Vụ 02 xe tải loại 5 tấn chở đầy gà không rõ nguồn gốc lưu thông Quảng Ninh về Hà Nội và nhiều vụ bắt giữ trên 17 tấn gà lậu ở Hà Nội.
• Vụ xe khách chở 2 tấn nội tạng động vật bốc mùi được chứa trong 27 thùng xốp vào Hà Nội[80]
• Vụ xe tải vận chuyển một khối lượng lớn lòng lợn được chứa trong các túi nylon và nén chặt trong 15 thùng nhựa (mỗi thùng nặng xấp xỉ 70 kg), đang trong giai đoạn phân hủy, bốc mùi hôi thối vào Hà Nội.
• Hà Nội đã phát hiện và bắt giữ 20 thùng xốp chứa nội tạng lợn bốc mùi hôi thối, được giấu trong một xe khách ở Bến xe Nước Ngầm (quận Hoàng Mai, Hà Nội).[44]
• Vụ vận chuyển 600 kg nầm lợn thối từ Lạng Sơn về Hà Nội tiêu thụ với 17 kiện hàng nầm lợn đã biến đổi màu, bốc mùi hôi thối.[81]

Các nơi khác

Ở Đồng Nai vẫn tồn tại trên 200 lò giết mổ heo hoạt động trái phép, tập trung nhiều nhất ở Biên Hòa và huyện Trảng Bom. Riêng tại phường Long Bình, Biên Hòa có trên 60 lò mổ trái phép[82] phần lớn các lượng thịt bẩn này được vận chuyển về Thành phố Hồ Chí Minh qua ngả Thủ Đức.

Một số vụ việc tiêu biểu (xếp theo kg thịt bẩn):

• Vụ thịt gà gian dối hạn sử dụng các loại chân gà, đùi gà 1/4, da gà có mỡ với số lượng lớn chỉ còn khoảng 1 tháng là hết hạn sử dụng tại Bình Dương với lưu trữ trên 7,9 tấn thịt động vật đông lạnh, phần lớn là đùi gà, tại kho chứa hàng.[83]
• Vụ Bình Phước bắt giữ 6 tấn thịt, xương, nội tạng lợn, các sản phẩm động vật trong đó hơn 5 tấn hàng gồm thịt, xương, bánh sữa, dồi trường, nội tạng lợn, thịt thú rừng và nhiều sản phẩm động vật khác. Một số loại thịt đã bị phân hủy, đổi màu, bốc mùi hôi thối. toàn số thịt và sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc trên được nhập từ các chợ đầu mối từ tỉnh Đồng Nai và Thành phố Hồ Chí Minh.[84]
• Đắk Nông bắt giữ một xe tải chở gần 3 tấn da trâu, bò và 1 tấn mỡ động vật (lợn, trâu, bò…) đều không có giấy chứng nhận kiểm dịch, không rõ nguồn gốc, bốc mùi hôi thối nồng nặc đem đi Thành phố Hồ Chí Minh tiêu thụ.[44]
• Vụ gần 2,5 tấn thịt, nội tạng động vật hôi thối chế biến 150 kg thịt và xương lợn bốc mùi hôi thối tại Đà Nẵng, chính quyền đã tiêu hủy 600 kg đuôi, chân và nội tạng bò, 1 tấn nội tạng lợn hôi thối, 700 kg mỡ lợn và 100 kg tóp mỡ lợn không rõ nguồn gốc[85]
• Vụ 2,2 tấn chân trâu bò bị cướp tại hố tiêu hủy Long Bình, Biên Hòa, Đồng Nai[83]
• Vụ Quảng Nam đã phát hiện và bắt giữ gần 1 tấn thịt bẩn các loại và nhiều hàng hóa không rõ nguồn gốc. Ngoài số thịt thối, còn có 1.000 con gà thải có trọng lượng hơn 1,2 tấn, cùng 24 nghìn quả trứng các loại.
• Vụ Quảng Bình bắt giữ 500 kg thịt thối trên xe khách chở 10 thùng xốp chứa thịt từ Quảng Bình chở vào Thành phố Hồ Chí Minh tiêu thụ[86]
• Vụ 30 con heo không rõ nguồn gốc (trong đó 02 con heo bị cướp lại) và vụ tiêu hủy 180 kg thịt heo không rõ nguồn gốc được thu giữ từ các cơ sở ở Bình Dương[83]
• Vụ vận chuyển 110 kg thịt heo thối cung cấp cho cơ sở nấu suất ăn công nghiệp ở Bình Dương[87]
• Năm 2014, Vụ Công an tỉnh Đồng Nai đã phối hợp với Chi cục thú y kiểm tra hành chính các xe chở hành khách và hàng hoá trên tuyến quốc lộ 1A (đoạn xã Xuân Hoà, huuyện Xuân Lộc, Đồng Nai), đã phát hiện nhiều xe khách chở thịt heo, phụ phẩm heo đang bốc mùi hôi thối. Trên xe chở 150 kg thịt heo, da heo bốc mùi hôi thối và thùng xốp chứa gần 200 kg đuôi heo đã bốc mùi. Ngoài ra còn có 2 xe khác chở gần 200 kg chân giò heo xông khói nhưng trên bao bì không có hạn sử dụng, sản phẩm đã bốc mùi.[88]